Ο Andrei Zvyagintsev δεν χρειάζεται συστάσεις. Από το “The Return” μέχρι το “Elena” και από εκεί στο συγκλονιστικό “Leviathan” του 2014, ο Zvyagintsev έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο ενδιαφέροντες σκηνοθέτες του 21ου αιώνα.

Αυτό το αποδεικνύει περίτρανα και στη νέα του ταινία με τον τίτλο “Loveless”. Η ταινία εστιάζει σε ένα ζευγάρι που βρίσκεται σε διάσταση, λίγο πριν το διαζύγιο. Ο Boris (Alexei Rozin) είναι ένας πωλητής σε μια μεγάλη ρωσική εταιρία κι ακόμη μοιράζεται το σπίτι με την Zhenya (Maryana Spivak). Πλέον όποτε βρίσκονται τσακώνονται και διαφωνούν σε όλα εκτός από το ότι πρέπει να χωρίσουν. Και οι δύο εξάλλου έχουν βρει νέους ερωτικούς συντρόφους. Ο Boris περνάει συχνά τα βράδια στο σπίτι της νέας του κοπέλας την οποία έχει αφήσει έγκυο, ενώ η Zhenya έχει βρει τον έρωτα στο πρόσωπο ενός μεγαλύτερου εύπορου άντρα. Το βασικό τους πρόβλημα, όσον αφορά τη συνέχιση της ζωής τους, είναι το τι θα κάνουν με τον Alyosha, τον δωδεκάχρονο γιο τους. Εξάλλου, όπως γίνεται φανερό στην πορεία, η εγκυμοσύνη της Zhenya ήταν και ο βασικός λόγος που παντρεύτηκαν, μια απόφαση που πλέον έχουν μετανιώσει και οι δυο τους.
Ένα βράδυ ο Alyosha γίνεται, χωρίς να τον καταλάβουν, μάρτυρας ενός φοβερού καυγά. Σε μα συγκλονιστική σκηνή γινόμαστε μάρτυρες του δράματος ενός παιδιού που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο γονείς που μισιούνται ενώ συγχρόνως κανείς τους δεν θέλει να τον κρατήσει μετά τον χωρισμό. Την επόμενη μέρα ξεκινάει να πάει στο σχολείο κι εξαφανίζεται. Η αστυνομία αδυνατεί να βοηθήσει καθώς βρίσκεται εγκλωβισμένη μεταξύ των γραφειοκρατικών δομών της και της αδιαφορίας της κι έτσι τους παραπέμπει σε μια ομάδα εθελοντών που ειδικεύεται σε αυτές τις περιπτώσεις.

Από εκεί και πέρα ξεκινάει να ξεδιπλώνεται ένα συγκλονιστικό μυστήριο σχετικά με τη μοίρα του μικρού Alyosha. Το έσκασε; Τον απήγαγαν; Του συνέβη κάτι άλλο; Η ταινία δεν προσφέρει καθαρές απαντήσεις ούτε εύκολες λύσεις. Το ζευγάρι, αν και αναγκάζεται να συνεργαστεί ώστε να εντοπίσει τα ίχνη του παιδιού τους, δεν γεφυρώνει το χάσμα που έχει ανοίξει μεταξύ τους. Θα μπορούσε κανείς να πει πως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο καθώς και οι δύο φαίνονται να κλείνονται όλο και περισσότερο στον εαυτό τους.

Νομίζω πως το “Loveless” είναι στην ουσία μια δυστοπική ταινία. Αλλά εδώ παρακολουθούμε μια εσωτερική Αποκάλυψη. Γινόμαστε μάρτυρες μιας πνευματικής καταστροφής που αγγίζει όλους τους πρωταγωνιστές αλλά και όλες τις κοινωνικές πτυχές της ρωσικής καθημερινότητας. Εξάλλου, όπως μας ενημερώνει και το ραδιόφωνο σε όλη τη διάρκεια της ταινίας “το τέλος του κόσμου πλησιάζει”. Βλέποντας την ταινία θα μπορούσε κανείς να πει πως αυτό είναι ήδη εδώ.

Στην ταινία μπορεί να εντοπίσει κανείς εύκολα τις επιρροές του Hitchcock αλλά και του Haneke ενώ το πνεύμα του Bergman φαίνεται να πλανάται πάνω από τη Ρωσία που μας παρουσιάζει ο Zvyagintsev. Η ταινία ασκεί σκληρή κριτική στη σύγχρονη ρωσική πραγματικότητα, μια πραγματικότητα χωρίς αγάπη όπου κυριαρχεί το κυνήγι του χρήματος και του sex, ο εθισμός στις selfies και η αυτοπροβολή μέσα από τα social media. Παράλληλα βέβαια ο Zvyagintsev βάζει στο στόχαστρο τον Χριστιανισμό, τον εθνικισμό και αρκετές άλλες παραδοσιακές κοινωνικές και ηθικές αξίες που συνυπάρχουν στη σημερινή Ρωσία. Το ευτύχημα βέβαια είναι πως αυτό δεν γίνεται με μια ξερή ηθικολογία η οποία ξεκινάει από μια διδακτική σκοπιά αλλά εκφράζεται μέσα από τις ιδιοφυείς αισθητικές προσεγγίσεις ενός ανήσυχου και παράλληλα εξαιρετικά ταλαντούχου δημιουργού.

Το “Loveless” μπορεί να μην κουβαλά μαζί του το έντονο συναισθηματικό φορτίο του “Leviathan” αλλά δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από αυτό. Εξάλλου, το Βραβείο της Επιτροπής που απέσπασε στις Κάννες το αποδεικνύει περίτρανα. O Zvyagintsev μας χαρίζει ακόμη ένα αριστούργημα το οποίο συγκλονίζει σιωπηλά καθώς μας παρουσιάζει το ψυχογράφημα μια κοινωνίας στα πρόθυρα της καταστροφής. Μια πανέξυπνη, άψογα γυρισμένη, ταινία που σίγουρα αξίζει την προσοχή σας.