Γράφει:
Η δεκατετράχρονη Maria ζει ανάμεσα δε δύο κόσμους προσπαθώντας να ακολουθήσει την παραδοσιακή διδασκαλία της καθολικής κοινότητας του Αγ. Πίου Ζ’, αλλά και να συμπεριφερθεί στο σχολείο σα φυσιολογική έφηβη. Από μικρή άκουγε ιστορίες για τον παράδεισο που περιμένει τους ενάρετους ανθρώπους, κι εκείνη που έχει ανάλογο στόχο βρίσκεται εγκλωβισμένη στο φόβο της αμαρτίας απέναντι στον αυστηρό ποιμένα. Η μητέρα της, πολύ πιο πιεστική από τον ήσυχο και λιγομίλητο πατέρα της που συχνά δεν παίρνει θέση σε κρίσιμα ζητήματα, επιδιώκει να κρατήσει την κόρη της πάσει θυσία στο σωστό δρόμο.
Οι αντιπαραθέσεις εντείνονται καθώς προκύπτουν νέα θέματα και γιατροί και δάσκαλοι αναγκάζονται να σταθούν απέναντι από τη δογματική σκέψη της οικογένειας. Τότε η Maria, που δεν θέλει να απογοητεύσει κανέναν και πρώτα απ’όλα να μην προδώσει την πίστη της, βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μεγάλη πρόκληση να συμβιβάσει τα πάθη και τα συναισθήματά της με την αγάπη της για το Θεό.
Σε 14 σκηνές γυρισμένες με σταθερή κάμερα, ο Dietrich Brüggemann παραλληλίζει την πορεία της Maria με το Δρόμο του Σταυρού, το Γολγοθά του Χριστού από την καταδίκη μέχρι το θάνατό του. Η ταινία αποτελεί μια καταγγελία απέναντι στην επιτακτική θρησκευτική δοκιμασία, και ταυτόχρονα μια σκιαγράφηση της συναισθηματικής πάλης ανάμεσα στο ανθρώπινο και το θείο που οδηγεί στον εξαγνισμό και τελικά στην αγιοποίηση.
Η πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Βερολίνου άφησε σοκαρισμένους τους περισσότερους θεατές που πραγματικά δε περίμεναν μια τόσο περίπλοκη ταινία. Το Kreuzweg ξεχώρισε πρώτα από όλα για την σκηνοθεσία του και δεύτερον για το σενάριό του που είναι πραγματικό πρωτότυπο, κάνει τον θεατή να σκέφτεται καθ’ όλη την διάρκειά του και καταλήγει να είναι μια γροθιά στο στομάχι.
Όταν διαβάζει κανείς την υπόθεση, όπως την έχει γράψει εξαίσια η Δάφνη παραπάνω, διαπιστώνει ότι πρόκειται για μία ταινία λίγο πολύ πάνω στην θρησκεία και το πόσο ευλαβικά τηρεί την πίστη του ένα μικρό κορίτσι. Αυτό όμως είναι γίνεται σε τέτοιο σημείο που η μικρή Μαρία, αν και φαίνεται στην αρχή να έχει τα ένστικτα μιας έφηβης, αντιδρά σαν μία κοπέλα που ουδεμία σχέση δεν έχει με τον σύγχρονο κόσμο σε τέτοιο σημείο που αντιδρά όταν η καθηγήτρια γυμναστικής βάζει ένα τραγούδι κατά την διάρκεια των ασκήσεων καθώς το θεωρεί σατανικό. Ένα μόνο από τα πολλά παραδείγματα για το το είδαμε στην ταινία, που μας κάνει να σκεφτόμαστε και να προβληματιζόμαστε πως θα ήταν η ζωή αν όντως οι άνθρωποι ακολουθούσαν αυτό που η εκκλησία βλέπει σαν τον λόγο του θεού.
Η μικρή Μαρία είναι μια ακραία περίπτωση, όπως και η οικογένειά της. Μόνο ακραίο μπορεί να χαρακτηριστεί το ότι δεν επιτρέπεται στην μικρή το παραμικρό εκτός των θρησκευτικών αρχών, ενώ και η ίδια δε μοιάζει να πηγαίνει πίσω σε αντιλήψεις καθώς παρά τις αρχικές της αντιδράσεις, όταν για παράδειγμα θέλει να πάει σε μια χορωδία γκόσπελ, θα υποταχθεί τόσο πολύ στον “λόγο του θεού”, που θα φτάσει σε αυτό που η ταινία ονομάζει σταύρωση και θάνατος. Δεν μπορεί να διανοηθεί κάποιος σύγχρονος σκεπτόμενος άνθρωπος πως κάποιοι, ακόμη και στις μέρες μας είναι τόσο τυφλά υποταγμένοι στην θρησκεία, που δεν μπορούν να δουν κάποια απλά πράγματα. Οι υπερβολές της Μαρίας και της οικογένειάς της στα θέματα της θρησκείας, αλλά και του γενικότερου τρόπου ζωής τους, προκάλεσαν αρκετές φορές το γέλιο στο Berlinale Palast, αν και δε νομίζω ότι ο στόχος της ταινίας είναι να ευθυμήσουμε, κάτι που φάνηκε καθαρά στο φινάλε.
Στο αμιγώς κινηματογραφικό κομμάτι, η ταινία είναι ένα μικρό αριστούργημα, καθώς η σταθερή κάμερα και τα 14 κεφάλαια είναι γυρισμένα αριστοτεχνικά, ενώ το σενάριο βοηθά ώστε η απλότητα της τεχνοτροπίας να μην παίζει σημαντικό ρόλο καθώς στην ταινία παρακολουθούμε διαλόγους ή μονολόγους που μπορεί να διαρκούν 15-30 λεπτά, έχοντας να κάνουμε με κάτι που μοιάζει με θέατρο. Γι’ αυτό τον λόγο ρωτήθηκε και ο σκηνοθέτης στην συνέντευξη τύπου για το πως οι ηθοποιοί κατάφεραν να ανταποκριθούν σε ένα τόσο βαρύ και μεγάλο σενάριο. Η απάντηση του ήταν ότι χρειάζεσαι να βρεις τους κατάλληλους ηθοποιούς, και από ότι φαίνεται αυτό έγινε με τον Dietrich Brüggemann στο Kreuzweg, καθώς τα λόγια έρεαν χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα από τους ηθοποιούς του, όπως και ο ίδιος δήλωσε.
Οι ερμηνείες της ταινίας μας άφησαν ικανοποιημένους μεν, όχι εντυπωσιασμένους δε. Σε καμία περίπτωση η Μαρία του Kreuzweg δε ξεπερνά τον Jack από την ομώνυμη ταινία επίσης του διαγωνιστικού του Φεστιβάλ του Βερολίνου.
Γιάννης Πατλάκας
Η νέα δημιουργία του Ντίτριχ Μπρίγκεμαν (Dietrich Bruggemann), με οδηγό ένα καλό σενάριο, αφηγείται μία συγκλονιστική ιστορία, γεμάτη συμβολισμούς. Με οδηγό μια βαθιά θρησκευόμενη οικογένεια, ο Γερμανός σκηνοθέτης, ξετυλίγει τον μίτο σταδιακά και με μαεστρία. Μέσα από δεκατέσσερις σταθμούς του φιλμ, παρακολουθούμε την οδύσσεια της μικρής Μαρίας – επίσης δεκατεσσάρων ετών – την οποία ερμηνεύει μοναδικά, η νεαρή Λέα Βαν Άκεν…
Η Μαρία (Λέα Βαν Άκεν – Lea van Acken) είναι 14 χρονών. Η οικογένεια της είναι μέλος μιας φονταμενταλιστικής καθολικής κοινότητας. Η Μαρία ζει την καθημερινότητα της στον μοντέρνο κόσμο, αλλά η καρδιά της ανήκει στον Ιησού. Θέλει να τον ακολουθήσει και τάσσει τον εαυτό της. Το μόνο που ζητά είναι να μπορέσει ο μικρός αδερφός, ηλικίας τεσσάρων χρονών, να καταφέρει να θεραπευτεί και να μιλήσει…
Στην διαδρομή αυτή, η νεαρή Μαρία θα περάσει από δεκατέσσερις σταθμούς. Δεκατέσσερα στάδια που συμβολίζουν τον δρόμο του Ιησού για τον Γολγοθά. Απέναντι της θα βρεθούν εχθροί και φίλοι. Από την οικογένεια της (πολύ καλή στον ρόλο της μητέρας η Φραντσίσκα Βάις – Franziska Weisz), μέχρι την Εκκλησία. Μοναδική ακτίδα φωτός και ελπίδας, η γκουβερνάντα Bernadette (την οποία ερμηνεύει η Lucie Aron) και ένας συμμαθητής της…
«Το θέμα της ταινίας, είναι η σκοτεινή εκδοχή του Neun Szenen («Εννιά σκηνές», η πρώτη ταινία του σκηνοθέτη, 2006), αν θέλετε. Τότε, αναρωτιόμασταν τι συμβαίνει ανάμεσα στους 20χρονους και τους γονείς τους. Πώς κόβει κανείς τον ομφάλιο λώρο; Πόσοι τρόποι υπάρχουν να κρατούν οι γονείς κοντά τα παιδιά τους ή να τους δίνουν την ελευθερία τους; Αυτή τη φορά, ξεκινάμε λίγα χρόνια νωρίτερα και ρωτάμε: τι συμβαίνει σε μια βαθιά θρησκευόμενη οικογένεια, που προσεύχεται σ’ ένα Θεό και δε μετράει τίποτα άλλο; Φυσικά, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με πολύ μεγάλα θέματα, που σπάνε σε μεμονωμένα ερωτήματα.» – αναφέρει χαρακτηριστικά ο σκηνοθέτης Ντίτριχ Μπρίγκεμαν (Dietrich Bruggemann) και συνεχίζει:
«Ενώ στα τέλη του 20ου αιώνα, βλέπαμε ότι η θρησκεία είχε μικρότερο ρόλο, σήμερα παρατηρούμε το ακριβώς αντίθετο: η διάδοση των Ευαγγελιστών στην Αμερική, η μόνιμη παρουσία στα μίντια του μαχητικού Ισλάμ. Προσωπικά, δεν έχω τίποτα ενάντια στη θρησκεία, και τίποτα ενάντια στην Καθολική Εκκλησία. Ας αφήσουμε τον κόσμο να δημιουργεί κοινότητες, χορωδίες, και να βοηθά ο ένας τον άλλον. Είναι ένα από τα πολλά υποσυστήματα που αποτελούν την κοινωνία μας, κι ως τέτοιο έχει τη νομιμότητα του. Επίσης, δε με ενδιαφέρουν τα σκάνδαλα κακοποίησης ή η κοινοποίηση τους- περισσότερο τι γίνεται με την κακοποίηση, ή ποια είναι τα όρια που κάποιος μπορεί να παρέμβει; Όταν τα παιδιά μεγαλώνουν με τέτοια διδάγματα, δεν είναι από μόνο του κακοποίηση, παγκόσμια και πνευματική;»
Το φιλμ του Ντίτριχ Μπρίγκεμαν, διηγείται μία τραγική ιστορία. Μία ταινία που πραγματεύεται το ευαίσθητο θέμα της θρησκείας και πως μέσα από τη διαστρεβλωμένη εφαρμογή της στις σύγχρονες κοινωνίες, συχνά πυκνά οι άνθρωποι οδηγούνται στον φανατισμό και στη μισαλλοδοξία…
Οι δεκατέσσερις σταθμοί του Σταυρού (όσα και τα κεφάλαια της ταινίας) απεικονίζουν τη διαδρομή του Ιησού προς τη θανατική του καταδίκη από τον Πόντιο Πιλάτο. Η παράδοση της ακολουθίας των σταθμών, υπάρχει τόσο στην Καθολική, όσο και στην Αγγλικανική εκκλησία και είναι οι εξής:
- Ο Ιησούς καταδικάζεται σε θάνατο
- Ο Ιησούς σηκώνει τον Σταυρό
- Ο Ιησούς πέφτει για πρώτη φορά
- Ο Ιησούς συναντά τη μητέρα του
- Ο Σίμων ο Κυρηναίος βοηθά τον Ιησού να σηκώσει τον Σταυρό
- Η Αγία Βερονίκη σκουπίζει το πρόσωπο του Ιησού
- Ο Ιησούς πέφτει για δεύτερη φορά
- Ο Ιησούς συναντά τις γυναίκες της Ιερουσαλήμ
- Ο Ιησούς πέφτει για τρίτη φορά
- Αφαιρούνται τα ενδύματα του Ιησού
- Ο Ιησούς ανεβαίνει στον Σταυρό
- Ο Ιησούς πεθαίνει στον Σταυρό
- Κατεβαίνει το σώμα του Ιησού και τον αγκαλιάζει η μητέρα του
- Το σώμα του Ιησού τοποθετείται σε τύμβο
Στην ταινία πρωταγωνιστεί η υπέροχη Λία Βαν Άκεν, η οποία γεννήθηκε το 1999 και ξεκίνησε την καριέρα της στην υποκριτική σε ηλικία μόλις 12 ετών. Το κινηματογραφικό της ντεμπούτο το πραγματοποιεί ως Μαρία στο φιλμ «Οι σταθμοί του Σταυρού». Για την εμπειρία της αυτή, η νεαρή ηθοποιός αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Για μένα, οι “Σταθμοί του Σταυρού”, είναι ένα σπουδαίο ντεμπούτο. Ήμουν πολύ ενθουσιασμένη με τον ρόλο της Μαρίας. Η προετοιμασία ήταν συναρπαστική, εξάσκησα ακόμη και διαφορετική στάση σώματος. Όποτε είχα μια δύσκολη σκηνή, με βοηθούσε να σκέφτομαι ότι ήμουν ολομόναχη στον κόσμο. Είμαι πανευτυχής που μου εμπιστεύτηκε ο Ντίτριχ έναν τόσο δύσκολο ρόλο».
Στον ρόλο της δεσποτικής μητέρας, συναντάμε την Φραντσέσκα Βάις. Μία εγνωσμένης αξίας ηθοποιό που μας συστήθηκε το 2001 μέσα από το φιλμ “Dog Days” (2001) του Ούλριχ Ζάιντλ (Ulrich Seidl). Ακολούθησαν αρκετοί ρόλοι, τόσο στον κινηματογράφο, όσο και στην τηλεόραση. Πρωταγωνίστησε μεταξύ άλλων και στο “The Robber”, που συμμετείχε στο επίσημο διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Βερολίνου το 2010. Το φιλμ “Οι Σταθμοί του Σταυρού”, σηματοδοτούν την τρίτη της συνεργασία με τον σκηνοθέτη Ντίντριχ Μπρίγκερμαν, μετά το “Run If You Can” του 2010 και το “Move” του 2012.
Γεννημένος στο Μόναχο το 1976, ο Ντίτριχ Μπρίγκεμαν (Dietrich Bruggemann) σπούδασε σκηνοθεσία στο “Konrad Wolf” από το 2000 έως το 2006. Έπειτα από αρκετές μικρού μήκους ταινίες, η πρώτη μεγάλου μήκους του “Neun Szenen”, για την οποία έγραψε το σενάριο μαζί με την αδερφή του Άννα, έγινε η αγαπημένη του κοινού στο Φεστιβάλ του Βερολίνου το 2006. Ακολούθησε το “Run If You Can” που άνοιξε το Perspektive Deutsches Kino στην Berlinale του 2010. Με την αδερφή του Άννα, γράψανε μαζί και το σενάριο για το φιλμ “Οι σταθμοί του Σταυρού”, σηματοδοτώντας την τέταρτη συνεργασία τους.
Το φιλμ “Οι Σταθμοί του Σταυρού” (Kreuzweg / Stations of the Cross) του Ντίτριχ Μπρίγκεμαν, πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα του τον Φεβρουάριο στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ του Βερολίνου, όπου και τιμήθηκε με την Αργυρή Άρκτο Σεναρίου, καθώς και με το βραβείο καλύτερης ταινίας της Οικουμενικής Επιτροπής. Έκτοτε ταξίδεψε σε πολλά και σημαντικά Φεστιβάλ, μεταξύ των οποίων του Κάρλοβι Βάρι, της Στοκχόλμης και του Τόκιο.
Στην Ελλάδα, είχαμε την ευκαιρία να την παρακολουθήσουμε τον Σεπτέμβριο, στο πλαίσιο του 20ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας.
Γιώργος Ρούσσος
