Μία πολύ καλή, παρά τις αρκετές αρνητικές κριτικές, ταινία, που δύσκολα μπορείς να την κατατάξεις σε είδος. Έχει λίγο από ρομαντισμό, λίγο από σαδισμό, λίγο από θρίλερ και –με την πολύ ευρεία έννοια- κάτι από αστυνομικό. Θα εξηγήσω τι εννοώ παρακάτω.

Η ταινία παρακολουθεί παράλληλα δύο ζευγάρια, τους Βρετανούς Nigel και Fiona από τη μία και, από την άλλη, τον Αμερικανό ανάπηρο Oscar και τη γαλλίδα καλλονή Mimi. Οι πρώτοι καθώς πρέπει, (Βρετανοί γαρ), συντηρητικοί και ερωτευμένοι κατά τα φαινόμενα αποφασίζουν να κάνουν ένα μεγάλο ταξίδι στην Ινδία, για να ανανεώσουν τον καθ’ όλα τέλειο και αξιοζήλευτο γάμο τους. Οι δεύτεροι εντελώς αντισυμβατικοί, με μία αξιοπρόσεκτη ηλικιακή διαφορά, επιδεικνύουν ο καθένας με τον τρόπο του μία σχεδόν απροσάρμοστη συμπεριφορά, οι λόγοι της οποίας αποκαλύπτονται σταδιακά κατά τη διάρκεια της αφήγησης. Έχουμε, με άλλα λόγια, να κάνουμε με δύο εντελώς διαφορετικούς τύπους σχέσης, οι οποίοι όσο εξελίσσεται η πλοκή της ιστορίας σχεδόν παρατίθενται αντιστικτικά.

Η αφήγηση δομείται χρονικά πάνω σε δύο άξονες, τον παροντικό και τον παρελθοντικό. Στο παρόν παρακολουθούμε ακριβώς αυτή τη συνάντηση των δύο ζευγαριών που έτυχε να συνταξιδεύουν στο ίδιο πλοίο, ενώ με την αναδρομική αφήγηση του Oscar, σχετικά με τη γνωριμία του με τη Mimi και όλη τη μετέπειτα πορεία της ζωής τους, μεταφερόμαστε στο παρελθόν.

Στο σημείο, λοιπόν, που ο Oscar ξεκινά να αφηγείται  στο Nigel την αρχή της ιστορίας του με τη Mimi, βλέπουμε εικόνες που υφαίνουν ένα καθαρά ρομαντικό πρότυπο. Λίγο το (λατρεμένο!) Παρίσι, πόλη-σύμβολο για το ρομαντικό έρωτα, λίγο η τυχαία συνάντηση και η μοιραία, εναντίον κάθε πιθανότητας επανασύνδεση, σε κάνουν να νομίζεις ότι θα παρακολουθήσεις μία τρυφερή ιστορία αγάπης. Για να μην μιλήσω για την ίδια τη μορφή του Oscar που, ως άλλος Hemingway, προσπαθεί να αποτυπώσει στα βιβλία του τη ζωή της γαλλικής πρωτεύουσας μένοντας σε ένα παρισινό διαμέρισμα γεμάτο βιβλία και εφημερίδες, γαλλικές μπαγκέτες και γραφομηχανές.

Άμεσα, βέβαια, πραγματοποιείται η στροφή από το στοιχείο του ρομαντισμού σε εκείνο του σαδισμού, γιατί εκείνο που τελικά θα δεσμεύσει για πάντα τους δύο αυτούς ανθρώπους είναι πολύ απλά το σεξ. Και φυσικά, επειδή σεξ δεν σημαίνει απαραίτητα και σαδομαζοχιστικές καταστάσεις, σπεύδω να πω ότι ξεκινά ως μία σεξουαλική ουτοπία, με τον πόθο και το πάθος αμφότερων στο ύψιστο σημείο, για να πάρει σταδιακά μία ίσως ακραία μορφή, που σίγουρα σοκάρει, αν όχι κάποιον άλλον, τουλάχιστον τον συντηρητικό και αθώο Βρετανό Nigel.

Ο κατεξοχήν σαδισμός, βέβαια, ενυπάρχει κυρίως στην τροπή που παίρνουν τα πράγματα αμέσως μετά. Το φλογερό πάθος του Oscar σβήνει εν μία νυκτί, και η γεμάτη αυτοπεποίθηση Mimi, από σύμβολο του ερωτισμού και της γυναικείας σεξουαλικότητας και σαγήνης μετατρέπεται σε ένα πλάσμα πλήρως εξαρτημένο, μετριοπαθές, αξιοθρήνητο. «Τη φιλούσα σαν να σβήνω αποτσίγαρο πάνω στα χείλη της» είπε ο Oscar προκειμένου να περιγράψει στο Nigel την απέχθεια που άρχιζε να αισθάνεται, μια απέχθεια που τελικά εκδήλωσε με έναν κυριολεκτικά ψυχο-σαδιστικό τρόπο. Η ωμή ψυχολογική βία που άσκησε στη Mimi (αυτή κι αν είναι σοκαριστική), βέβαια, έμελλε να αντιστραφεί όταν χάρη, και πάλι, στη μοίρα η τελευταία βρήκε το χαμένο εαυτό της και, εκμεταλλευόμενη το δυστύχημα του Oscar και την καθήλωσή του σε αναπηρικό καροτσάκι, του έκανε με τη σειρά της τη ζωή μαρτύριο. Τραγική ειρωνεία –οι εικόνες από αυτή τη φάση της σχέσης τους συνεχίζουν να έχουν φόντο το ρομαντικό βραδινό Παρίσι, πράγμα που θα μπορούσε να αποτελεί και περαιτέρω σχόλιο για τις αντιφάσεις και τις αντιθέσεις αυτής της σχέσης.

Το «κάτι από αστυνομικό» που προανέφερα στην αρχή, το εντοπίζω στις σκηνές που εκτυλίσσονται πάνω στο πλοίο. Η ατμόσφαιρα είναι βαριά και σκοτεινή, κυρίως για να αποτυπώσει τις εσωτερικές συγκρούσεις του Nigel μιας που –α δεν το ανέφερα ακόμα;- τόσο η σεξουαλική Mimie όσο και ο σαρδόνιος Oscar προσπαθούν να τον σπρώξουν στην απιστία. Ε, και κάπου εδώ είναι που φαίνεται καθαρά η αντίστιξη των δύο ζευγαριών, η αντίστιξη ανάμεσα στο καθαρό και τακτοποιημένο και στο μυστήριο και γοητευτικά άρρωστο.

Παρόλα αυτά, εκεί που πάει το έργο να διαβαστεί χοντρικά και σε τελευταία ανάλυση ως μία ερώτηση «Σκοτεινό σεξ ή ξενέρωτη αγάπη;», έρχεται και το αποτελειωτικό φινάλε, και εννοώ τα δέκα ανατρεπτικά τελευταία λεπτά, που μας απομακρύνουν εντελώς από ό,τι είχαμε κατά νου για κάποιον από τους τέσσερις αυτούς χαρακτήρες (ονόματα δεν λέμε, οικογένειες δεν θίγουμε, δείτε την ταινία!).

Η επιλογή του πολύ νέου και άγνωστου τότε Hugh Grant για το ρόλο του Nigel είναι εξαιρετική, θεωρώ ότι ενσαρκώνει τέλεια την ιδιοσυγκρασία του συγκεκριμένου χαρακτήρα. Όσο για την Emmanuelle Seigner, γυναίκα του Polanski στην πραγματικότητα, τα λόγια είναι περιττά. Βέβαια δεν ξέρω αν είναι τόσο η ερμηνεία της που κλέβει την παράσταση όσο η αθώα γαλλική της προφορά και η εντυπωσιακή πραγματικά εμφάνισή της, η οποία αναδεικνύεται με συνεχή και επίμονα κοντινά πλάνα σε όλη τη διάρκεια του φιλμ. Από εκεί και πέρα τόσο η Kristin Scott Thomas (βλ. «Άγγλος ασθενής» στα καλύτερά της) όσο και ο Peter Coyote , ο οποίος δίνει ένα έντονο film noir στοιχείο στην ταινία, απέσπασαν επάξια πολύ θετικά σχόλια.

Κατά τα άλλα εντάξει, Polanski έχουμε, είτε μιλάμε για «Το μωρό της Ρόζμαρι», είτε για τον «Πιανίστα», είτε για το συγκεκριμένο ερωτικό τετράπλευρο, το κλίμα πάντα υποβάλλει και καθηλώνει. Φυσικά η συγκεκριμένη ταινία αποτελεί μεταφορά του ομώνυμου βιβλίου του Pascal Bruckner, αλλά είναι γνωστό, κάθε μέσο θέλει τον δεξιοτέχνη του.