Αναμφίβολα ένα πλάνο μεγάλης διάρκειας μπορεί να αποτελέσει πηγή μαγείας στην κινηματογραφική λήψη. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο θεατής γοητεύεται στην όψη μίας μακροσκελούς λήψης, με αποτέλεσμα να παγιδεύεται στη σαγήνη της εικόνας και να παρακολουθεί ανήμπορος να ανοιγοκλείσει τα μάτια του μέχρι το επόμενο cut.

Για να συμβεί κάτι τέτοιο εντούτοις, απαιτείται περίσσια φαντασία και άριστη συνεργασία μεταξύ του σκηνοθέτη, του διευθυντή της φωτογραφίας και του μοντέρ. Ακόμη και τότε όμως, στην απόλυτη ταύτιση των παραπάνω παραγόντων, τα πλάνα μακράς διάρκειας ελλοχεύουν κινδύνους. Για τον λόγο αυτό είναι σώφρων από μεριάς σκηνοθέτη να γνωρίζει τα όρια και τους περιορισμούς τους.

Ο Jack Nugent του Now You See It, επιχειρεί μέσα από το παρακάτω βίντεο να διεισδύσει στα μύχια μιας “ατέρμονης” λήψης με στόχο να εντοπίσει πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα αλλά και την χρησιμότητα τούτων των πλάνων στην πλοκή της ταινίας.

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=X3FlrbaHN2o]

Μία από τις πιο διάσημες, αλλά και ριζοσπαστικές για την εποχή, λήψεις μεγάλης διάρκειας έγινε πίσω στο μακρινό 1948. Ένας εξωπραγματικός Alfred Hitchcock γύρισε την ταινία “Rope” σε μία μόνο λήψη, αλλά ακόμη και τότε, ο μάστερ του σασπένς τόνισε πως επρόκειτο για ένα αριστουργηματικό κόλπο. Ο Βρετανός σκηνοθέτης ήταν λάτρης της δυναμικής αφήγησης και μάλιστα απέδιδε την επιτυχία της στο άρτιο δέσιμο των πλάνων.

Απηχώντας λοιπόν τη φιλοσοφία των σοβιετικών κινηματογραφιστών, που κατάφεραν κυριολεκτικά να γράψουν Το Βιβλίο του μοντάζ, ο Hitchcock κατανόησε πλήρως τις απεριόριστες δυνατότητες που προσφέρει τούτη η τέχνη.
“Αν η δουλειά που έχεις κάνει στην αίθουσα του μοντάζ είναι καλή, μπορείς να κατευθύνεις αλλά και να εμπνεύσεις τον θεατή την στιγμή που το θέλεις” ήταν κατά γράμμα τα λόγια του σπουδαίου κινηματογραφιστή.

Η κινηματογραφική ιδιοφυία του Alfred Hitchcock

Κάπου εκεί έγκειται και το παράδοξο της ιστορίας, καθώς στα εκτεταμένης διάρκειας πλάνα το μοντάζ δεν μπορεί να αξιοποιηθεί ουσιαστικά, και κατ’ επέκταση δεν μπορεί να συμβάλει στην αφήγηση της ιστορίας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της εν λόγω τεχνικής αποτελούν οι ταινίες στις οποίες έχει διατελέσει διευθυντής φωτογραφίας ο Emmanuel Lubezki(Children of Men, Gravity, Birdman, The Revenant). Τα μονόπλανα είναι σήμα κατατεθέν στις δουλειές του Μεξικανού κινηματογραφιστή και αποδεικνύουν ότι με την άρτια χρήση τους είναι ικανά να ρυθμίσουν την διάθεση του κοινού. Την μια αναζωογονούν τους δέκτες μέσα από την κινητικότητα των οπτικών ερεθισμάτων, και την άλλη τους βυθίζουν στην διήγηση μέσα από τα σταθερά και ήπια κάδρα. Ας μην λησμονούμε μολοταύτα ότι ακόμη και τα “ατελείωτα” πλάνα που μοιάζουν αμοντάριστα, πάντα εμπεριέχουν ένα είδος επεξεργασίας κρυμμένο καλά και προσεκτικά μέσα στην κινηματογράφηση.

Το πρώτο πλάνο της ταινίας “Touch of Evil” του Orson Welles αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα σημαντικότερα μονόπλανα στην ιστορία του σινεμά:
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=Yg8MqjoFvy4]

Διαβάστε εδώ για τον κορυφαίο κινηματογραφιστή Orson Welles

Επί της ουσίας, κάθε είδους πλάνο έχει την δική του ομορφιά. Το πλεονέκτημα των συχνών cut, και των πολλών-μικρών πλάνων, έγκειται στην πληθώρα επιλογών που προσφέρει η τεράστια φιλμική “γλώσσα” του μοντάζ. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι μπορεί να αποτελέσει μια ξεχωριστή μορφή ερμηνείας η μετάβαση από εικόνα σε εικόνα.
Το μήνυμα που μεταφέρεται διαμέσου της οθόνης μπορεί να αλλάξει με βάση το μέγεθος της σκηνής, τον ρυθμό της ή ακόμη και την εναλλαγή δύο ή περισσότερων πλάνων που την απαρτίζουν. Όπως καταλαβαίνεται όλα τα παραπάνω βρίσκουν σημείο τομής στην αίθουσα του μοντάζ.

Ίσως  τελικά ο σημαντικότερος παράγωντας στην όλη διαδικασία να κρύβεται στις ικανότητες του εκάστοτε σκηνοθέτη. Δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να μεταδώσει καλύτερα τα μηνύματα που αυτός θέλει. Μακρά ή μικρά πλάνα είναι ευπρόσδεκτα.. τοις πάσι, επομένως η επιλογή αποτελεί, εξ ολοκλήρου, γρίφο για τον δημιουργό. Αρκεί ο ίδιος να γνωρίζει με ποιον τρόπο μπορεί να εκφράσει την μαγεία του σινεμά μέσα από τις εικόνες του, όσο πιο παραστατικά γίνεται. .

Δείτε εδώ τα -κατά Cinefreaks- καλύτερα μονόπλανα στην ιστορία του σινεμά