Για τους περισσότερους από μας αποτελεί είτε μια εμπειρία άγνωστή, είτε μια εμπειρία που έχουμε ζήσει σε κάποιο fan park ή σε κάποιο Madame Tussauds. Προσωπικά έχω δει μόνο στο στο δεύτερο στο Λονδίνο πριν χρόνια. Ο 4D κινηματογράφος, είναι κάτι που ίσως να δούμε να μπαίνει στην ζωή μας τα επόμενα χρόνια. Ελπίζω όχι βέβαια. Αλλά ας ξεκινήσουμε με το τι είναι ο 4D κινηματογράφος, καθώς πολλοί ίσως να αναρωτιούνται τώρα τι άλλη διάσταση μπορεί να προστεθεί στον κινηματογράφο.

Ο 4D κινηματογράφος περιλαμβάνει πέρα τις δυο διαστάσεις της οθόνης και της τρίτης μέσω των γυαλιών, και την τέταρτη που θέλει να παίξει με άλλες αισθήσεις μας πέρα από τα μάτια. Έτσι η καρέκλα μας στον 4D κινηματογράφο δονείται, σταγόνες νερού πετάγονται πάνω μας όταν νερό πλατσουρίζει στην οθόνη, το κάθισμα μας μας ασκεί πίεση όταν κάποιος πρωταγωνιστής είναι σε πίεση (πχ μαχαιρώνεται), ενώ αέρας, μυρωδιές, κρύο και ζέστη μπορούν να είναι ακόμα μέσα στο παιχνίδι της τέταρτης διάστασης.

Η αρχή αυτού του εγχειρήματος πάει στην Ασία, με την Ιαπωνία να είναι από τις πρώτες χώρες με αίθουσες 4XD όπως είναι το όνομα της πιο δημοφιλούς σχετικής τεχνολογίας. Όμως πλέον αίθουσες 4D βρίσκουμε σε όλο τον κόσμο με δύο τέτοιες αίθουσες να βρίσκονται πλέον και στις ΗΠΑ, μία στο Λος Άντζελες και άλλη μία στην Νέα Υόρκη. Μάλιστα ο σχετικός κινηματογράφος στην Νέα Υόρκη θα ανοίξει τις πόρτες του προβάλλοντας το Batman V Superman. Έχει λοιπόν ελπίδες το 4D να γίνει το επόμενο 3D. Σίγουρα έχει να προσφέρει πράγματα που εκ πρώτης όψης είναι λιγότερο εντυπωσιακά από το 3D. Άλλο να βλέπεις κάτι να πετάγεται μπροστά στα μάτια σου και άλλο να γυρίζει ή να πιτσιλάει το κάθισμά σου. Έχοντας ζήσει μια εμπειρία 4D, που ίσως βέβαια να μην ήταν η καλύτερη μου φάνηκε γελοίο τουλάχιστον, αν όχι παιδικό. Όμως σίγουρα η τεχνολογία με το 4DX έχει βελτιωθεί από ότι φαίνεται και πρόσφατα δημοσιογράφος της Guardian ανέφερε το πόσο ενδιαφέρον είναι το 4D σε ταινίες που έχουν σαν στόχο την διασκέδαση, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι το Ant-man γίνεται 10 φόρες πιο καλό (του είχε φανεί μέτριο) αν το δει κάποιος σε 4D.

Χωρίς να έχουμε βιώσει από κοντά συνεπώς το 4D σε όλο του το μεγαλείο, δύσκολο μπορούμε να πάρουμε σίγουρη θέση. Το σίγουρο είναι όμως ότι δεν μιλάμε πλέον για σινεμά, αλλά για κάτι άλλο. Όταν ο ήχος μπήκε στο σινεμά, πολλοί έλεγαν ότι ήρθε για να το καταστρέψει, ενώ η αλήθεια ήταν ότι οι εμπορικές ταινίες ήταν αυτές που έσειραν τον χορό και έβαλαν πρώτες ήχο, όπως τα blockbuster ήταν αυτά που έβαλαν πρώτα technicolor, όπως και τα blockbuster της σύγχρονης εποχής γίνονται σε 3D. Και σίγουρα οι αντιδράσεις για τον ήχο στο σινεμά πριν από 100 και πλέον χρόνια ήταν μάλλον λογικές καθώς το μέσο έκφρασης αλλάξει και πλέον από την εικόνα μόνο έχουμε και ήχο, άλλη μια αίσθηση λοιπόν. Υπό αυτή την έννοια ούτε οι έγχρωμες ταινίες, ούτε το 3D είναι τόσο μεγάλη αλλαγή όσο ο ήχος, καθώς βάζει στο παιχνίδι άλλη μία ανθρώπινη αίσθηση. Στο σημερινό σινεμά, το 3D που ήταν πριν από μια και πλέον δεκαετία κάτι το νέο (έστω και αν είναι παλιό σαν τεχνολογία) ήταν μεν κάτι που οι blockbuster ταινίες χρησιμοποίησαν κατά κόρον, όμως είναι κάτι που σαν μέσο μπορεί να έχει ενδιαφέρον για τους δημιουργούς. Δύο από τα μεγαλύτερα ονόματα του σινεμά o Wim Wenders με το Every Thing Will be Fine και ο Jean-Luc Godard με το Αντίο στην γλώσσα, δοκίμασαν και έβγαλαν τις τελευταίες τους ταινίες σε 3D. Και μπορεί ο Wenders να ήταν μια σκέτη απογοήτευση και να μην πρόσφερε τίποτα το ιδιαίτερο, ο Godard όμως πρακτικά κορόιδεψε το 3D μέσα από την ταινία του, προσφέροντας νέους δρόμους στο ίδιο το σινεμά του δημιουργού, μέσα από την τρίτη διάσταση. Το αποτέλεσμα προσωπικά δεν μου άρεσε, όμως ακόμα και έτσι η ταινία του Godard έδειξε νέους τρόπους χρήσης της τεχνολογίας του 3D.

Το 4D όπως και ο ήχος μπορεί θεωρητικά να αποτελέσει μια επανάσταση στον χώρο του σινεμά, μεγαλύτερη από ότι το 3D και παρόμοια με αυτήν που έφερε και ο ήχος, αλλάζοντας εντελώς το σινεμά. Κάτι βέβαια που απεύχομαι, καθώς το 4D κυρίως θα χρησιμοποιηθεί, αν επικρατήσει για να πληρώνουμε ακόμα μεγαλύτερο εισιτήριο σε ταινίες και να μεταβάλουμε ακόμα πιο πολύ το σινεμά από τέχνη σε φτηνή διασκέδαση, όπως έκανε το 3D, όπως έκανε και το Dolby Atmos τελευταία. Όχι ότι δεν τα απολαμβάνω όλα αυτά προσωπικά, όμως σίγουρα φτάνουμε όλο και πιο κοντά στον εκμηδενισμό της τέχνης του σινεμά και σε ιστορίες σεναριακά πιο φτωχές από ποτέ, με ταινίες που όλο και πιο πολύ βαδίζουν στο δρόμο των εφέ, του μοντάζ, της καλούτσικης σκηνοθεσίας και φωτογραφίας αλλά ελάχιστης ουσίας.