“Η μουσική δίνει ψυχή στο σύμπαν, φτερά στο μυαλό, ώθηση στη φαντασία και γοητεία στη ζωή” Πλάτωνας
Αυτή η ρήση του μεγάλου αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου αιτιολογεί απόλυτα το γιατί ή μουσική επένδυση μιας ταινίας είναι αυτή που την χαρακτηρίζει, την αναδεικνύει, την εντυπώνει εν τέλει στο μυαλό του θεατή. Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε πιάσει τον εαυτό μας να ακούει ένα τραγούδι και να ανακαλεί αντανακλαστικά μια συγκεκριμένη σκηνή από κάποια αγαπημένη ταινία ή το αντίστροφο; Ποιος μπορεί να διαχωρίσει άλλωστε το πασίγνωστο “Ι need a Hero” της Bonnie Tyler από τον ξέφρενο, ρυθμικό χορό της “μαγείρισσας” Cate Blanchett στο Bandits ή ποιος δεν έχει συνδέσει το αλλόκοτα απόκοσμο και γεμάτο ηδονή πρόσωπο του McDowell στο “Κουρδιστό Πορτοκάλι” του Stanley Kubrick με την επιβλητική μελωδία της ενάτης του Beethoven που το πλαισιώνει?
Τόσο ο Stanley Kubrick όσο και ο Martin Scorsese ανήκουν σε εκείνους τους σκηνοθέτες, για χάρη των οποίων έχουν δημιουργηθεί πρωτότυπα μουσικά έργα, για να πλαισιώσουν ιδανικά κλασσικές κινηματογραφικές σκηνές ταινιών της φιλμογραφίας τους, που μένουν αξέχαστες μέχρι και σήμερα. Στον αντίποδα αυτής της προοπτικής υπάρχουν εκείνα τα μουσικά κομμάτια που παρότι έχουν κυκλοφορήσει αρκετά χρόνια πριν την ταινία στην οποία τα συναντάμε, έχουν ξαναγεννηθεί μέσα από μια συγκεκριμένη κινηματογραφική σκηνή και συμπορεύονται μαζί της εις το διηνεκές…
Παραθέτουμε παρακάτω την δεκάδα των πιο χαρακτηριστικών soundtracks που πραγματικά αποθέωσαν την περιγραφική δύναμη της έβδομης τέχνης όπως παρουσιάστηκαν στο αγαπημένο μας Taste of Cinema:
Το τραγούδι “I’m Deranged” των David Bowie και Brian Eno που κυκλοφόρησε το 1995 στο άλμπουμ Outside συντροφεύει εξαιρετικά την εναρκτήρια σκηνή της σκοτεινής οδηγικής πορείας του David Lynch στην “χαμένη” μα τόσο ξακουστή λεωφόρο του. Στο σύνολο τους οι ταινίες του σκηνοθέτη μπορούν να χαρακτηριστούν ως αισθησιακές, μυσταγωγικές, σουρεαλιστικές και κυρίως αινιγματικές με το απλό αλλά ρυθμικό και άκρως τονικό μοτίβο του “I’m Deranged”, που αποτελείται μόνο από τέσσερις νότες, να εισάγει σταδιακά και αποφασιστικά τον θεατή στην Χαμένη Λεωφόρο, “στον κολασμένο υπόκοσμο, στον εφιάλτη από τον οποίο δεν μπορείς να ξυπνήσεις, σε ότι δηλαδή καιροφυλακτεί πίσω από την μονοτονία της καθημερινότητας” όπως μας υπενθυμίζει η επιγραφή που συναντάμε στην απαρχή της Κόλασης του Δάντη.
2. No Country for Old Men (Joel and Ethan Coen, 2007) / All But 16 Minutes of Film – Silence
Το καθηλωτικό θρίλερ των αδελφών Coen χτίζει αριστοτεχνικά την αγωνία και τον φόβο των θεατών με αυτό που ο Simon και Garfunkel ονομάτησαν ως τον ήχο της σιωπής αλλά χωρίς νότες, χωρίς λόγια παρά μόνο με ανεπαίσθητους, διακριτικούς ήχους που ο θεατής βιώνει ως κρότους. Οι Coen στο “No Country for Old Men” φαίνεται να ακολουθούν το ρεύμα του pure cinema, το οποίο εισήγαγε ο Alfred Hitchcock και αμφισβητούσε την δημιουργία της έντασης μόνο με κινηματογραφικά μέσα, χρησιμοποιώντας τον ήχο ενός κουδουνιού, το τρίξιμο μιας πόρτας ή της ταμπέλας ενός μοτέλ στο φύσημα του ανέμου για να οδηγήσουν στα ύψη το suspense και να γιγαντώσουν το δέος παραδίδοντας μας ένα ψυχολογικό θρίλερ που κυριολεκτικά κόβει την ανάσα του θεατή αιφνιδιάζοντας τον με συνεχείς “βουβές” ανατροπές.
3. The Birds (Alfred Hitchcock, 1963) / Schoolhouse Bird Attack Scene – Risseldy Rosseldy
Στην περίεργα αινιγματική ταινία του “The Birds” o Alfred Hitchcock βάζει τον θεατή να παρακολουθεί την κίνηση της πρωταγωνίστριας Melanie Daniels, στην επίσκεψη της στο σχολείο της περιοχής με σκοπό να προειδοποιήσει για μια επικείμενη επίθεση πουλιών, σε σαφή αντιδιαστολή με την μονότονη, επαναλαμβανόμενη και σχεδόν εκνευριστική μελωδία που τραγουδά η παιδική χορωδία του σχολείου. Κάθε επανάληψη του ρεφρέν σηματοδοτεί την άφιξη ενός ακόμα μαύρου κορακιού στον προαύλιο χώρο του σχολείου, ακριβώς πίσω από την πλάτη της ανυποψίαστης πρωταγωνίστριας, εξωθώντας τον θεατή σε μια βουβή επιθυμία να την προειδοποιήσει, μια επιθυμία που μετατρέπεται σε αγωνία και οργή επιβεβαιώνοντας την θεωρία ότι ο σκηνοθέτης χειραγωγούσε κυρίως το κοινό και όχι την πλοκή.
4. Rosemary’s Baby (Roman Polanski, 1968) / Rosemary Alone in The Apartment Scene – Fur Elise
Στην πρώτη αμερικάνικη ταινία του Roman Polanski, το σκοτεινό θρίλερ με πρωταγωνίστρια την Rosemary και το μωρό της, η τελευταία συνδέεται άμεσα ως χαρακτήρας της ταινίας με την διάσημη σύνθεση του Beethoven για πιάνο “Fur Elise”. Με σκοπό να συνδέεται αλληγορικά με τον χαρακτήρα της Rosemary το κομμάτι ακούγεται συνειδητά παραμορφωμένο, σε πολύ πιο αργό ρυθμό, με λάθος νότες και αιφνιδιαστικές παύσεις που δεν υπάρχουν στην αρχική σύνθεση με σκοπό να περιγράψει το πόσο ευάλωτη, μελαγχολική και παραδομένη είναι η πρωταγωνίστρια στην μυστήρια επιρροή που ασκεί επάνω της το γειτονικό ζεύγος και γενικά να υφάνει την κατατονική και σχεδόν θρηνητική περιρρέουσα ατμόσφαιρα της ταινίας.
5. The Silence of The Lambs (Jonathan Demme, 1991) / Hannibal Preparing to Chew Off a Face – Goldberg Variations
Η εκλεπτυσμένη, τρυφερή και ανεπαίσθητα μελαγχολική μουσική της Άριας από την “Goldberg Variations” του J.S. Bach κατακλύζει τα αυτιά του θεατή την ώρα που ο καθηγητής Hannibal Lecter ετοιμάζεται με σταθερές, μελετημένες, χειρουργικές κινήσεις να γδάρει και στην συνέχεια να φάει το πρόσωπο του φρουρού ασφαλείας που τον επιτηρεί. Η πλήρης νοηματική αντίθεση της κινηματογράφησης με την μουσική επένδυση της σκοπεύουν να ωθήσουν τον θεατή σε μια βαθύτερη κατανόηση του κανιβάλου πρωταγωνιστή, πέραν της αντανακλαστικής αποστροφής και απέχθειας που βιώνει, ως ενός ατόμου με ιδιαίτερη ευφυΐα, καλλιέργεια και μόρφωση που συνειδητά και εν ψυχρώ επιλέγει να χρησιμοποιήσει όλα τα παραπάνω στοιχεία για να ικανοποιήσει μια διεστραμμένη του επιθυμία.
6. Pulp Fiction (Quentin Tarantino, 1994) / Jack Rabbit Slim’s – You Never Can Tell
Στην σκηνή χορού στο Pulp Fiction συναντάμε τον Vincent και την Mia να συμμετέχουν μετά την επιμονή της τελευταίας σε ένα χορευτικό διαγωνισμό υπό τους ήχους του “You Never Can Tell” του Chuck Berry, γραμμένο την εποχή που ο ίδιος εξέτιε την ποινή του στις Ομοσπονδιακές φυλακές το 1964. Η διάθεση του τραγουδιού είναι εύθυμη και ζωντανή καθώς ανταποκρίνεται στο σαγηνευτικό παιχνίδι που εκτυλίσσεται μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών, στο πνεύμα του “όλα είναι πιθανά”…
7. Easy Rider (Dennis Hopper, 1969) / Captain America, Billy and George En Route to New Orleans – Born to Be Wild
Το θρυλικό πλέον τραγούδι “Born To Be Wild” των Steppenwolf αποτελεί σήμα κατατεθέν του οδοιπορικού με τις μηχανές όπως αυτό αποτυπώθηκε στην ταινία του Dennis Hopper, “Easy Rider”. Το τραγούδι σε ροκ, ξεσηκωτικούς ρυθμούς ταιριάζει απόλυτα με τις ελευθεριακές και επαναστατικές πεποιθήσεις των ’60s, την εποχή δηλαδή την οποία γυρίστηκε και στην οποία αναφέρεται η ταινία, κηρύσσοντας την δίψα για μια διαφορετική αντίληψη ζωής, χωρίς ιδιοκτησία, περιφερόμενοι συνεχώς προς αναζήτηση της περιπέτειας και του ονείρου.
8. West Side Story (Robert Wise and Jerome Robbins, 1961) / The Sharks Dream of “America”
Μιλώντας για την κατηγορία ταινιών “musical” είναι σαφές εξ ορισμού πως η μουσική δεν αποτελεί μόνο την επένδυση της κινηματογράφησης αλλά τον ακρογωνιαίο λίθο της φιλμικής αναπαράστασης, εφόσον καθορίζει τον μέτρο, τον ρυθμό, την κινησιολογία και την αισθητική των πλάνων. Η μουσική που έγραψε ο Leonard Bernstein για το West Side Story ανήκει στα κορυφαία soundtracks όλων των εποχών καθώς εκτός από τον εύθυμο και ζωηρό ρυθμό της, αποτελεί ένα εξαίρετο μείγμα λατίνας και αμερικάνικης μουσικής εφόσον σκοπεύει να εξιστορήσει την διαμάχη των Πορτορικανών μεταναστών με τους λευκούς Αμερικάνους, την δεκαετία του ’60, και να μας χαρίσει μέσα από όλες αυτές τις επιδιώξεις ένα αξιομνημόνευτο και διαχρονικό έργο μουσικής τέχνης.
Το “Stayin’ Alive” των Bee Gees είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα πιο διάσημα ποπ τραγούδια, στην 189η θέση της λίστας με τα καλύτερα ηχογραφημένα ποπ τραγούδια όπως αυτή διαμορφώθηκε από το περιοδικό Rolling Stone. Το συγκεκριμένο κομμάτι συνοδεύει τον Tony Manero (John Travolta) στην εναρκτήρια σκηνή της ταινίας “Saturday Night Fever” συστήνοντας μας τον πρωταγωνιστή, μέσω των στίχων, ως ένα φιλόδοξο νεαρό αγόρι που θέλει απεγνωσμένα να ανέβει κοινωνική βαθμίδα και να αλλάξει ζωή μετακομίζοντας από το Brooklyn στο Manhattan.
10. The Trial (Orson Welles, 1962) / Franz Kafka “The Law” – Adagio in G Minor Remo Giazotto
Στην κινηματογραφική μεταφορά της Δίκης του Franz Kafka από τον Orson Welles, ο ίδιος ο σκηνοθέτης αφηγείται στην εισαγωγική σκηνή ένα απόσπασμα από το αρχικό κείμενο σχετικά με τον Νόμο περιγράφοντας την απέλπιδη προσπάθεια του βασικού ήρωα να έρθει σε επαφή μαζί του, να μάθει γιατί τον κατηγορούν χωρίς να καταφέρνει ποτέ να βρει απαντήσεις, να επικοινωνήσει με κάποιον πραγματικά ούτε καν να επιβεβαιώσει την ίδια την ύπαρξη του…Αυτή η θαυμάσια απαγγελία του Welles με την στεντόρια και πένθιμη φωνή πλαισιώνεται άψογα από την μελαγχολική και χωρίς εξάρσεις μουσική του “Adagio in G Minor”, ενός ξεχασμένου μουσικού έργου που φαίνεται να βρήκε στο σκοτεινό και πεσιμιστικό κείμενο του Kafka την τέλεια εκδοχή του.
