Βλέπουμε σινεμά, μας αρέσει, μας παθιάζει, μας πωρώνει, μας εμπνέει. Μπορεί όμως να αλλάξει τον κόσμο το σινεμά; Οι άλλες τέχνες; Θα πρέπει να έχει τέτοιο στόχο; Μαζέψαμε τις απόψεις διάφορων ανθρώπων από τις τελευταίες μας συνεντεύξεις και προσπαθούμε να σας δώσουμε την απάντηση. 

Λίγο πολύ αυτή η ερώτηση γίνεται σε όλους τους σκηνοθέτες που κάνουν κοινωνικές ταινίες ή ταινίες που έχουν ένα κοινωνικοπολιτικό ενδιαφέρον. Όσο πιο πολλά τέτοια θέματα θίγουν οι ταινίες, τόσο και πιο συχνά οι φίλοι του σινεμά ρωτάνε αν οι κινηματογραφιστές θέλουν με την ταινία τους να αλλάξουν τον κόσμο, αναφερόμενοι βεβαίως στα κακώς κείμενα που αναφέρονται οι ταινίες. Η ταινία δεν είναι ανάγκη να είναι πολιτική για να δέχεται τέτοια σχόλια. Για παράδειγμα στις Κάννες είδαμε το Ξενία του Πάνου Κούτρα αλλά και το Jimmy’s Hall του Ken Loach, με καμία από τις δύο να είναι πολιτική ταινία και με τις δύο όμως να θέτουν θέματα όπως η ελευθερία έκφρασης, τον συντηρητισμό και η δύναμη της εκκλησίας από την μία πλευρά και την ομοφυλοφιλία, την ξενοφοβία και την αστυνομική αυθαιρεσία από την άλλη.

Το ερώτημα για το αν το σινεμά μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, είναι για μένα λίγο παραπλανητικό. Το πραγματικό ερώτημα είναι το αν το σινεμά και η τέχνη γενικότερα, θέλει να αλλάξει τον κόσμο. Η απάντησή μου σε αυτό το λίγο διαφορετικό ερώτημα είναι ναι. Ποιος ο λόγος να κάνεις τέχνη αν τα πάντα γύρω σου είναι καλά. Πρέπει κάτι να σε τρώει, κάτι να μην είναι τέλειο για να πεις ότι θα πάρεις ένα μολύβι και ένα χαρτί και θα γράψεις ένα σενάριο, ένα στίχο, κάτι. Όπως μας είχε πει και ο Βασίλης Μαζωμένος στην βιντεο-συνέντευξή μας λίγους μήνες πριν, η κρίση πυροδοτεί την τέχνη. “Αν όλοι είχαμε χρήματα, περνούσαμε καλά και είχαμε όμορφα ημιγυμνά κορμιά να περνάνε δίπλα μας, δεν θα υπήρχε τέχνη”, μας είχε πει ο Έλληνας σκηνοθέτης της 10ης Μέρας. Και είχε δίκιο. Όχι μόνο στις κοινωνικές ταινίες, αλλά αν το πάμε και λίγο παραπέρα στις αισθηματικές ας πούμε, η αγάπη έρχεται πάντα με πόνο, και όταν κάποιος δεν έχει νιώσει αυτόν τον πόνο και δεν νιώθει μέσα του κάτι μεγάλο και άξιο αναφοράς, πως είναι δυνατόν να φτιάξει όμορφη ταινία, βιβλίο ή οτιδήποτε άλλο.

Η άνθιση του Ελληνικού σινεμά τα τελευταία χρόνια, πολλοί λένε ότι οφείλεται στην κρίση. Και οι ίδιοι οι δημιουργοί. Για να εξηγούμαστε, δε μιλάμε για την οικονομική κρίση, αλλά για την κοινωνική κρίση που είχε έρθει στην χώρα μας πολλά χρόνια πριν τα μνημόνια. Ο ρατσισμός ήταν εδώ, η ξενοφοβία ήταν εδώ, η κρίση στην οικογένεια ήταν εδώ, η αστυνομική βία ήταν εδώ, η ανεργία ήταν εδώ. Το Ελληνικό σινεμά μάλλον άργησε να ξυπνήσει και ακόμα αργεί να θίξει πολλά κακώς κείμενα της Ελληνικής πραγματικότητας.

Όταν λοιπόν ρωτάμε τους Έλληνες δημιουργούς αν το σινεμά μπορεί να αλλάξει το κόσμο η απάντηση είναι Όχι. Η ερώτηση για το αν θέλουν να αλλάξουν το κόσμο δεν έγινε, όμως πιστεύω ότι η απαντήσεις θα ήταν διαφορετικές, καθώς ακόμα και αν κάποιος δε κάνει τέχνη προσπαθώντας να αλλάξει τον κόσμο, σίγουρα βγάζει από μέσα του πράγματα, λέει ιστορίες σημαντικές γι’ αυτόν και σίγουρα αλλάζει τον εαυτό του και τους γύρω του με τα δημιουργήματά του, λίγο ίσως, όμως κάτι ελάχιστο καταφέρνει να αλλάξει. Όπως λέει και η εικόνα που συνοδεύει το άρθρο “Art changes people and people change the world.”, δηλαδή “Η τέχνη αλλάζει τους ανθρώπους και οι άνθρωποι αλλάζουν τον κόσμο.” Ωστόσο οι Βασίλης Μαζωμένος, Θανάσης Καρανικόλας, Πάνος Χ. Κούτρας, μας είπαν ένα μεγαλοπρεπές όχι όταν ρωτήθηκαν για το αν το σινεμά αλλάζει τον κόσμο. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι είναι ρεαλισμός αυτή η άποψη και σίγουρα η ερώτηση αυτή καθεαυτή είναι απλοϊκή για να απαντηθεί με ένα ναι. Το σινεμά από μόνο του φυσικά δεν αλλάζει τον κόσμο, όμως όπως είπαμε μπορεί να αλλάζει πολλά, και αλλάζει πολλά στον τρόπο που σκεφτόμαστε, στον τρόπο που δρούμε, στην μόδα, στον τρόπο που διαμαρτυρόμαστε. Πριν από μόλις λίγες εβδομάδες είδαμε τους διαδηλωτές στην Ταϊλάνδη να χρησιμοποιούν τον χαιρετισμό του Hunger Games και να κάνουν περήφανο τον Donald Sutherland, που παίζει τον President Snow στην σειρά και είχε δηλώσει πως περιμένει οι ταινίες να έχουν ένα αντίκτυπο κοινωνικό και πολιτικό. To ίδιο ισχύει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό και με το V for Vendetta, με την μάσκα του V, να γίνεται σύμβολο διαδηλώσεων και ενέπνευσε κινήματα ανά τον κόσμο.

Την πιο εύστοχη απάντηση στο ερώτημα πιστεύω ότι την έδωσε ο μεγάλος Ken Loach στις Κάννες πρίν ένα μήνα. Όταν λοιπόν ο Ken Loach ρωτήθηκε αν το σινεμά αλλάζει τον κόσμο (δείτε όλη την συνέντευξη Κen Loach στις Κάννες) είπε:

“Στο σινεμά προσπαθούμε να περάσουμε ιδέες και οπτικές με τον ίδιο τρόπο που το κάνει μια στήλη σε μια εφημερίδα. Αν οι ταινίες είχαν τόσο μεγάλη επίδραση, τότε ο κόσμος θα πίστευε ότι οι ΗΠΑ είναι το σπίτι της δημοκρατίας και της ελευθερίας και ο κύριος προασπιστής τους στον κόσμο. Άρα μάλλον θα πρέπει να ελπίζουμε για το αντίθετο: οι ταινίες να μην έχουν τόσο μεγάλο αντίκτυπο. Εμείς αυτό που κάνουμε είναι να ρωτάμε ερωτήσεις να προκαλούμε, αλλά η τελευταία λέξη ανήκει στο κοινό. Μπορεί να αφήσει το μήνυμα σην αίθουσα η να το πάρει έξω από αυτήν. Υπάρχει πάντως ελπίδα.”

Ας κλείσουμε λοιπόν με αυτό ακριβώς την ελπίδα.