[youtube id=”FpxVb7_xDwc” width=”630″ height=”505″]

«Καθόμουν στην τουαλέτα και διάβαζα εφημερίδες, όταν το μάτι μου έπεσε στον τίτλο: «Σουηδική ταινία παίρνει το βραβείο στις Κάννες», «Σουηδική ταινία προκαλεί αίσθηση» ή κάτι τέτοιο…τελοσπάντων. Κι όταν συνειδητοποίησα οτι μιλούσαν για τα «Χαμόγελα Καλοκαιρινής Νύχτας», δεν μπορούσα να πιστέψω στα μάτια μου.» θυμόταν ο σκηνοθέτης Ινγκμαρ Μπέργκμαν για την ταινία, που υπήρξε σταθμός στην απογείωση της κινηματογραφικής του πορείας.

Με το «Βραβείο Ποιητικού Χιούμορ» στο Φεστιβάλ Καννών το 1956 τα «Χαμόγελα Καλοκαιρινής Νύχτας» φέρνουν τον Μπέργκμαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των γάλλων κριτικών, ενώ βρισκόταν ήδη στη 13^η κινηματογραφική του ταινία. Ετσι, ξεκινάει μία περίοδος ανασκόπησης των προηγούμενων έργων του, και δύο χρόνια αργότερα, το 1958, οργανώνεται το «Μπεργκμανόραμα», όπου θα γίνει αναδρομική προβολή του έργου του. Και, να σκεφτεί κανείς ότι μέχρι τότε η παραγωγός εταιρεία, το κοινό, οι κριτικοί δεν τον είχαν αποδεχτεί.

«Οταν οι άνθρωποι της παραγωγού εταιρείας είδαν την ταινία μου «Χαμόγελα Καλοκαιρινής Νύχτας» συνοφρυώθηκαν. – θυμόταν ο Μπέργκμαν – Μου παραγγέλνουν λοιπόν από τη διεύθυνση πως όλη αυτή η υπόθεση ήταν ένας φοβερά λανθασμένος υπολογισμός. Η ταινία δεν ήταν αστεία αλλά στυλιζαρισμένη, χώλαινε και τραβούσε πολύ. Στάθηκαν πολύ στο γεγονός οτι ήταν ταινία εποχής. Εκείνο τον καιρό αυτού του είδους οι ταινίες δεν είχαν εμπορική επιτυχία. Συνολικά, δηλαδή, ήταν σκέτη απογοήτευση. Ετσι, όταν τους πήγα το σενάριο της «Εβδομης Σφραγίδας» δεν υπήρχε η παραμικρή περίπτωση να μου επιτρέψουν να τη γυρίσω, και, τότε, η τύχη μου χαμογέλασε με εκείνο το βραβείο στις Κάννες.». «Παίρνω, λοιπόν, κι εγώ το σενάριο της Εβδομης Σφραγίδας και πηγαίνω να δω τον Καρλ Αντερς. Η εταιρία Σάντριους μού είχε δώσει να καταλάβω πως για αυτούς μετρούσαν ακόμη οι χασούρες με τη «Νύχτα των Σαλτιπάγκων» και τα «Ονειρα Γυναικών» και δεν ενδιαφέρονταν. Αφήνω λοιπόν το σενάριο μπροστά στον Καρλ Αντερς που είχε στρωθεί και πουλούσε τα «Χαμόγελα Καλοκαιρινής Νύχτας» σε όποια χώρα βάζει ο νους σας. Βρισκόταν σε κατάσταση ευφορίας στη σκέψη οτι από εδώ και πέρα θα πατούσε σε γνήσια περσικά χαλιά και θα έβλεπε πίνακες του Πικάσο γύρω του. Επλεε σε πελάγη ευτυχίας. Του λέω, λοιπόν, κι εγώ: «Καρλ Αντερς ή τώρα ή ποτέ». Του πετάω την «Εβδομη Σφραγίδα» μπροστά του και συνεχίζω πιο έντονα: «Αντε, πάρε μιαν απόφαση».

Σε αυτό το κομβικό σημείο της κινηματογραφικής του πορείας ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν αναγνωρίζεται ως ξεχωριστό ταλέντο. Και, φυσικά, οι κριτικοί εκτίμησαν σωστά, όπως αποδείχθηκε από τις προηγούμενες, αλλά και τις μετέπειτα μπεργκμανικές κινηματογραφικές δημιουργίες.

Η φωτεινή κι η σκοτεινή όψη του φεγγαριού

Οποιος δεν έχει δει τα «Χαμόγελα Καλοκαιρινής Νύχτας», ας τα δανειστεί από ένα club  της γειτονιάς του, τώρα. Αξίζει πραγματικά! Μία ταινία που διαπερνάται, ταυτόχρονα, από την πιο φωτεινή και την πιο σκοτεινή όψη του φεγγαριού. Πικρές ανθρώπινες ιστορίες έρωτα, που λούζονται με χιούμορ και μάς κάνουν να χαμογελάμε και να λυπόμαστε την ίδια στιγμή. Ερωτικές σχέσεις σαν μία παλέτα με χρώματα, όπου μπερδεύονται οι επιθυμίες και οι κοινωνικές συμβάσεις, μέχρι που ο Ερωτας βάζει τη σφραγίδα του.  Ο δικηγόρος ανωτέρων και ανωτάτων δικαστηρίων, Φρέντρικ Εγκερμαν, είναι παντρεμένος με δεύτερη γυναίκα, την όμορφη και πολύ μικρότερή του Αν Εγκερμαν, αλλά παραμένει ανείπωτα ερωτευμένος με την πανέμορφη ηθοποιό Ντεσιρέ Αρμφελντ. Ο γιός του Χένρικ, φοιτητής της Θεολογίας, ταλανίζεται ανάμεσα στο πλαίσιο μιας ζωής που θέτει η επιλογή του να γίνει κληρικός και στις σαγηνευτικές γυναίκες του σπιτιού, την Αν Εγκερμαν και την οικειακή βοηθό, Πέτρα. Ο Φρέντρικ έρχεται σε σύγκρουση με τον αξιωματικό Μάλκολμ, ερωμένο της Ντεσιρέ. Η σύζυγος του αξιωματικού Μάλκολμ, Σαρλότ, εξομολογείται στη φίλη της Αν τη σχέση του συζύγου της με την ανεξάρτητη και δυναμική Ντεσιρέ, και της αποκαλύπτει πως σχέση έχει μαζί της και ο Φρέντρικ. Η Ντεσιρέ βρίσκει την ευκαιρία και τους προσκαλεί όλους σε γεύμα με σχέδιο να κερδίσει τον Φρέντρικ Εγκερμαν. Το σχέδιο πετυχαίνει με τη συνομωσία της Σαρλότ, που στοχεύει να ξανακερδίσει το σύζυγό της. Ο αληθινός έρωτας θριαμβεύει, νικώντας τους προηγούμενους συμβιβασμούς κι ο καθένας βρίσκει το πραγματικό του ταίρι.

Μία ταινία εποχής που συνδυάζει την αφηγηματική σαφήνεια με την καλλιτεχνική αρτιότητα, χαρίζοντας απολαυστικές στιγμές στο θεατή. Κινηματογραφικός λόγος αφαιρετικός, εύστοχος, καλαίσθητος, αρωματισμένος με χιούμορ και ευαισθησία.

Μαρία Περγαντή